ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา การสร้างสรรค์ผลงานศิลปะโดยใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (Artificial intelligence) ได้กลายเป็นปรากฏการณ์ที่เปลี่ยนโฉมหน้าวงการศิลปะ การออกแบบ และคอนเทนต์ดิจิทัลอย่างสิ้นเชิง ไม่ว่าจะเป็นนักวาดมืออาชีพ ครีเอเตอร์คอนเทนต์ หรือแม้แต่แบรนด์ระดับโลก ต่างเริ่มหันมาใช้ AI เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการผลิตผลงาน ทั้งด้านความรวดเร็ว ความหลากหลาย และต้นทุนที่ต่ำลงอย่างมหาศาล
แต่ในขณะเดียวกัน ก็มีความท้าทายใหม่ก็เกิดขึ้น นั่นคือเรื่องของ ‘AI ลิขสิทธิ์’ ซึ่งยังคงเป็นพื้นที่สีเทาทางกฎหมายในหลายประเทศ และส่งผลโดยตรงต่อการใช้งานภาพในเชิงพาณิชย์ บทความนี้จะพาคุณทำความเข้าใจ AI Art และ AI ลิขสิทธิ์ เพื่อใช้การงานอย่างถูกต้อง ปลอดภัย และมั่นใจในทุกผลงาน
AI Art คืออะไร
เพื่อให้เข้าใจเรื่อง AI ลิขสิทธิ์ได้อย่างลึกซึ้ง เรามาทำความรู้จัก AI Art และวิธีการทำงานกันก่อน
AI Art คือ งานศิลปะหรือภาพที่ถูกสร้างขึ้นโดยใช้ปัญญาประดิษฐ์เป็นเครื่องมือหลัก โดยรูปแบบการสร้างภาพเหล่านี้มักอยู่ในลักษณะของการแปลงข้อความ (Text-to-Image), การปรับแต่งภาพเดิม (Image Editing), หรือการประมวลผลสร้างสรรค์ภาพใหม่ทั้งหมด (Generative Art)
เบื้องหลัง AI Art คือเทคโนโลยีการเรียนรู้ของเครื่องขั้นสูง เช่น Deep Learning และ Generative Adversarial Networks (GANs) ซึ่งอาศัยฐานข้อมูลภาพขนาดใหญ่หลายล้านภาพในการฝึกสอนโมเดลให้สามารถเรียนรู้โครงสร้าง องค์ประกอบ และสไตล์ศิลปะต่าง ๆ ได้อย่างแม่นยำ สามารถสร้างภาพตามคำสั่งที่ผู้ใช้ป้อนเข้าไป (prompt) ทำให้ AI สามารถสร้างผลงานที่ไม่ซ้ำใครในเวลาอันรวดเร็ว
อ่านเพิ่มเติม: สรุป! Generative AI คืออะไร ทำอะไรได้บ้าง นำไปใช้กับธุรกิจได้อย่างไร?
ทำไมเรื่องลิขสิทธิ์ของ AI Art จึงสำคัญ
เมื่อภาพภาพหนึ่งถูกสร้างขึ้นจาก AI คำถามที่ตามมาคือ “ใครเป็นเจ้าของภาพนั้น” และ “สามารถนำภาพไปใช้เชิงพาณิชย์ได้หรือไม่” ประเด็นนี้ไม่ได้เป็นเพียงเรื่องทางเทคนิคเท่านั้น แต่ยังโยงไปถึงเรื่อง AI ลิขสิทธิ์ เพราะ AI มักเรียนรู้จากชุดข้อมูลภาพมหาศาลที่บางส่วนอาจมีลิขสิทธิ์ ซึ่งทำให้เกิดความเสี่ยงหากภาพที่สร้างขึ้นถูกใช้ในบริบทที่ละเมิดสิทธิ์ต้นฉบับ
ในบางกรณี ผู้ใช้งานที่นำภาพประกอบ AI ลิขสิทธิ์ไปใช้โดยไม่เข้าใจ License หรือไม่ได้ตรวจสอบเงื่อนไขการใช้งาน อาจถูกฟ้องร้องจากเจ้าของภาพต้นทาง หรือการถูกเรียกค่าเสียหาย ซึ่งมีมูลค่าหลายหมื่นถึงหลายแสนบาท โดยเฉพาะเมื่อภาพถูกนำไปใช้ในแคมเปญโฆษณาหรือสินค้าเชิงพาณิชย์ที่มีผลกระทบต่อภาพลักษณ์ของศิลปินต้นฉบับ
รู้จักเรื่องลิขสิทธิ์ให้มากขึ้น: 10 ข้อควรรู้กับ “รูปถูกลิขสิทธิ์” เพื่อการนำไปใช้อย่างถูกและเหมาะสม
ข้อดีและข้อจำกัดของ AI ลิขสิทธิ์
ข้อดีของรูป AI ลิขสิทธิ์:
- ลดต้นทุนในการผลิตคอนเทนต์: การใช้รูป AI ลิขสิทธิ์ช่วยลดค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการจ้างศิลปิน นักออกแบบ หรือช่างภาพ และยังประหยัดค่าใช้จ่ายในการจัดฉาก ถ่ายทำ หรือผลิตสื่อในสเกลใหญ่
- เพิ่มความเร็วในการผลิต: ผู้ใช้งานสามารถสร้างภาพจำนวนมากได้ภายในเวลาไม่กี่วินาที ช่วยให้กระบวนการสร้างคอนเทนต์ดำเนินไปอย่างรวดเร็ว เหมาะสำหรับการทำแคมเปญที่ต้องการความต่อเนื่องหรือมีความต้องการภาพหลากหลายรูปแบบ
- เสริมสร้างความคิดสร้างสรรค์: AI สามารถช่วยสร้างไอเดียใหม่ ๆ ที่อาจเกินขอบเขตความคิดของมนุษย์ โดยเฉพาะเมื่อใช้ร่วมกับ prompt ที่เฉพาะเจาะจง ทำให้เกิดสไตล์และองค์ประกอบภาพที่แตกต่างและน่าสนใจ
- เข้าถึงการผลิตคอนเทนต์ได้ง่ายขึ้น: บุคคลทั่วไปที่ไม่มีทักษะด้านการวาดภาพหรือกราฟิกดีไซน์ก็สามารถสร้างสรรค์ผลงานภาพได้ด้วยตนเองผ่าน AI
ข้อจำกัดของรูป AI ลิขสิทธิ์:
- ไม่สามารถตรวจสอบที่มาของข้อมูลฝึกได้เสมอ: ภาพที่ AI สร้างขึ้นอาจมีองค์ประกอบบางส่วนที่คล้ายคลึงกับภาพที่มีลิขสิทธิ์ หากโมเดล AI ถูกฝึกจากชุดข้อมูลที่ไม่โปร่งใส ผู้ใช้งานอาจละเมิดลิขสิทธิ์โดยไม่รู้ตัว
- ขาดความชัดเจนทางกฎหมาย: หลายประเทศยังไม่มีข้อบังคับที่แน่ชัดเกี่ยวกับลิขสิทธิ์ของภาพที่สร้างจาก AI ทำให้ผู้ใช้งานตกอยู่ในความเสี่ยงในการใช้งานเชิงพาณิชย์
- คุณภาพอาจไม่สม่ำเสมอ: แม้ AI จะสามารถสร้างภาพได้รวดเร็วและหลากหลาย แต่ภาพบางส่วนอาจมีความผิดพลาด เช่น ความผิดปกติในรายละเอียดของมือ ใบหน้า หรือมุมมอง ทำให้ไม่สามารถนำไปใช้จริงได้ทันที
- ยังไม่มีมาตรฐานกลางในระดับสากล: ทั้งด้านกฎหมาย จริยธรรม และการจ่ายค่าตอบแทนต่อเจ้าของข้อมูลต้นฉบับ ส่งผลให้การใช้ภาพ AI ลิขสิทธิ์ยังคงเป็นประเด็นที่ต้องติดตามและพัฒนาแนวทางร่วมกันในระดับโลก
ลิขสิทธิ์ในโลกของ AI ใครเป็นเจ้าของผลงาน
หนึ่งในคำถามสำคัญที่สุดของปัญหา AI ลิขสิทธิ์ คือ ใครคือเจ้าของผลงานกันแน่? เพราะการสร้างภาพจาก AI นั้นแตกต่างจากงานศิลปะแบบดั้งเดิมที่ผู้วาดหรือผู้ถ่ายภาพจะถือเป็นเจ้าของโดยชัดเจน แต่ในกรณีของ AI ลิขสิทธิ์ กลับมีผู้เกี่ยวข้องหลายฝ่าย ได้แก่
- ผู้ใช้งาน AI: ผู้ที่ป้อนข้อความหรือคำสั่ง (prompt) เพื่อให้ AI สร้างภาพ ซึ่งถือเป็นการออกแบบเชิงแนวคิดหรือ creative direction
- นักพัฒนาโมเดล: ผู้ที่สร้างและฝึกโมเดล AI โดยใช้ชุดข้อมูลจำนวนมาก ซึ่งมีบทบาทเชิงเทคนิคและโครงสร้าง
- AI: ตามกฎหมายส่วนใหญ่ของโลกยังไม่สามารถถือสิทธิ์ในทรัพย์สินทางปัญญาใด ๆ ได้ เพราะไม่มีสถานะเป็นบุคคลตามกฎหมาย
ในปัจจุบัน ศาลและองค์กรกำกับดูแลในหลายประเทศ ได้แสดงจุดยืนที่คล้าย ๆ กันว่า ผลงานที่สร้างจาก AI ไม่สามารถถือว่ามี AI เป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ได้โดยตรง แต่ AI ลิขสิทธิ์ จะเป็นของมนุษย์ที่เกี่ยวข้องกับการสร้างนั้น โดยเฉพาะผู้ที่มีบทบาทในการกำหนดแนวคิดหลักของผลงาน เช่น ผู้ใช้งานที่กำหนด prompt หรือผู้พัฒนาโมเดลในบางกรณี
กรณีของ Shutterstock AI จึงนับว่าเป็นตัวอย่างเชิงบวกในการบริหารสิทธิ์ของ AI Art อย่างมีจริยธรรม เพราะแพลตฟอร์มนี้เลือกที่จะฝึกโมเดลด้วยรูปภาพลิขสิทธิ์ และยังสร้างระบบค่าตอบแทนให้กับศิลปินและช่างภาพภาพต้นทาง ซึ่งภาพที่สร้างจาก AI จะยังคงอยู่ภายใต้การควบคุมการใช้งานแบบมี License อย่างชัดเจน เป็นแนวทางที่ส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีอย่างโปร่งใส เคารพสิทธิ์ และสนับสนุนผู้สร้างผลงานต้นฉบับในระยะยาว
เงื่อนไขลิขสิทธิ์จากแพลตฟอร์ม Shutterstock AI
AI ลิขสิทธิ์ภายใต้ Shutterstock AI ยังไม่อนุญาตให้ศิลปิน หรือช่างภาพ อัปโหลดผลงานที่ถูกสร้างขึ้นด้วย Generative AI เพื่อการใช้งานบนแพลตฟอร์ม โดยมีนโยบายที่ชัดเจนด้วยเหตุผลดังนี้
- ตาม หลักเกณฑ์การส่งเนื้อหา และ ข้อกำหนดการให้บริการของผู้ร่วมสมทบ (Sections 13d และ 13f) Shutterstock ต้องการให้ผู้ส่งเนื้อหาสามารถพิสูจน์ความเป็นเจ้าของทรัพย์สินทางปัญญา (IP) ของเนื้อหาที่ส่งได้ เนื่องจากเนื้อหาที่สร้างโดย AI มักใช้ IP ของศิลปินหลายคน การเป็นเจ้าของจึงไม่สามารถกำหนดให้บุคคลใดบุคคลหนึ่งได้
- Shutterstock ต้องการให้มั่นใจว่าศิลปินได้รับการชดเชยอย่างเหมาะสม หากผลงานของพวกเขาถูกใช้ในการฝึกโมเดล AI อย่างไรก็ตาม เนื่องจากมีโมเดล AI สร้างเนื้อหาหลากหลายในตลาด จึงไม่สามารถตรวจสอบแหล่งที่มาหรือการชดเชยศิลปินที่เกี่ยวข้องกับเนื้อหานั้นได้
Shutterstock มีจุดยืนด้านจริยธรรมเป็นสำคัญ ที่ว่าความโปร่งใสคือหัวใจของการดำเนินธุรกิจ เราไม่ได้ปฏิเสธเทคโนโลยี AI แต่ต้องการสร้างพื้นที่ที่เหมาะสมสำหรับทั้งงานที่มนุษย์สร้างและงานที่ AI สร้าง โดยมีการจัดการที่เป็นธรรมต่อทุกฝ่าย ทั้งช่างภาพ นักสร้างสรรค์ และลูกค้าที่ต้องการความชัดเจนในสิ่งที่พวกเขากำลังซื้อได้อย่างมั่นใจในทุกการใช้งาน
สามารถใช้งาน AI ลิขสิทธิ์ ในเชิงพาณิชย์ได้หรือไม่
คำตอบคือ ได้ ถ้าเลือกใช้จากแหล่งที่ให้ความสำคัญกับลิขสิทธิ์ เช่น Shutterstock AI หรือแพลตฟอร์มที่มีการระบุชัดเจนว่าผู้ใช้งานได้รับสิทธิ์เชิงพาณิชย์เต็มรูปแบบ โดยต้องตรวจสอบเงื่อนไขของแต่ละแพลตฟอร์มอย่างละเอียดก่อนนำไปใช้งานเชิงพาณิชย์ เช่น ออกแบบสินค้า ออกแบบรูปโฆษณา ออกแบบเว็บไซต์ เป็นต้น
อ่านเพิ่มเติม: ข้อบังคับ Vs. นวัตกรรม Shutterstock AI ช่วยเหล่าครีเอเตอร์ใช้ปัญญาประดิษฐ์ให้ถูกลิขสิทธิ์ได้อย่างไร
รูปที่สร้างจาก AI สามารถขายได้หรือไม่
ในหลายแพลตฟอร์ม รวมถึง Shutterstock AI ได้เปิดให้ผู้ใช้งานสามารถขายภาพที่สร้างจาก AI ได้ โดยมีเงื่อนไขสำคัญคือต้องเป็นภาพที่ไม่ละเมิดลิขสิทธิ์ของผู้อื่น ไม่ใช้ภาพของศิลปินหรือช่างภาพคนอื่นเป็นฐานข้อมูลโดยไม่ได้รับอนุญาต และต้องผ่านการตรวจสอบคุณภาพอย่างเข้มงวด เช่น ความคมชัด องค์ประกอบภาพ ความสมจริง หรือความเหมาะสมของเนื้อหา แนวทางนี้ถือเป็นการยกระดับมาตรฐานของตลาดภาพ AI ให้เข้าใกล้การผลิตเชิงวิชาชีพมากยิ่งขึ้น
อย่างไรก็ตาม การขายภาพ AI ลิขสิทธิ์ ต้องดำเนินการด้วยความรับผิดชอบ ผู้ขายควรเก็บบันทึกคำสั่งที่ใช้สร้างภาพ (prompt history) และข้อมูลแพลตฟอร์มหรือโมเดลที่ใช้ เพื่อยืนยันแหล่งที่มาในกรณีเกิดข้อพิพาททางลิขสิทธิ์ในอนาคต การโปร่งใสและการเคารพสิทธิ์ของผู้อื่นจะช่วยให้ตลาดภาพ AI เติบโตอย่างยั่งยืน และไม่สร้างผลกระทบด้านลบต่อวงการศิลปะดั้งเดิม
รูปจาก ChatGPT มีลิขสิทธิ์ไหม
ChatGPT ไม่ได้มีระบบสร้างภาพโดยตรงในตัวเอง แต่สามารถเชื่อมต่อกับโมเดลสร้างภาพอย่าง DALL·E ซึ่งเป็นบริการของ OpenAI ที่รองรับการแปลงคำสั่งข้อความ (text prompt) เป็นภาพ ด้วยเทคโนโลยี AI ที่ได้รับการฝึกจากข้อมูลภาพจำนวนมหาศาล ทั้งนี้ภาพที่ได้จากการสั่งผ่าน ChatGPT จึงขึ้นอยู่กับโมเดลภายนอกที่ระบบเลือกใช้ในช่วงเวลานั้น ๆ ซึ่งอาจเปลี่ยนแปลงไปตามนโยบายของผู้ให้บริการ
เมื่อพูดถึงเรื่อง AI ลิขสิทธิ์ ภาพที่สร้างขึ้นจากโมเดล DALL·E ของ OpenAI นั้น ทางบริษัทได้ระบุในเงื่อนไขการให้บริการว่า ผู้ใช้มีสิทธิ์ในการใช้ภาพเพื่อวัตถุประสงค์เชิงพาณิชย์ได้เช่นกัน แต่ต้องไม่ละเมิดสิทธิ์ของบุคคลที่สาม เช่น หลีกเลี่ยงการสร้างภาพที่มีลักษณะเหมือนบุคคลจริง โลโก้ แบรนด์ หรือสัญลักษณ์ที่มีเจ้าของลิขสิทธิ์อยู่แล้ว
เริ่มใช้งานรูป AI ลิขสิทธิ์ ไปกับ Number 24 x Shutterstock
สรุปแล้ว เมื่อผู้ใช้งานเข้าใจเรื่อง ‘AI ลิขสิทธิ์’ อย่างละเอียด ไม่เพียงแต่จะช่วยให้สามารถนำภาพไปใช้ได้อย่างมั่นใจและถูกต้องตามกฎหมาย แต่ยังแสดงถึงความเคารพในผลงานของผู้อื่น ส่งเสริมวัฒนธรรมการใช้เทคโนโลยีอย่างมีจริยธรรม และช่วยผลักดันให้เกิดแนวปฏิบัติที่ปลอดภัย ยั่งยืน และสร้างแรงจูงใจให้กับศิลปิน นักพัฒนา และครีเอเตอร์รุ่นใหม่ทั่วโลกในการสร้างสรรค์ผลงานร่วมกับ AI อย่างเป็นธรรม
สุดท้ายนี้ AI Art ไม่ใช่ศัตรูของศิลปะ แต่เป็นเพื่อนร่วมงานที่ทรงพลัง หากรู้จักใช้อย่างรับผิดชอบ บนฐานของสิทธิ์และจรรยาบรรณ
ใช้งานรูป AI ลิขสิทธิ์ จาก Shutterstock AI ได้อย่างมั่นใจ หมดกังวลเรื่องลิขสิทธิ์ ใช้งานในเชิงพาณิชย์ได้ปลอดภัย 100% เพียงปรึกษา Number 24 x Shutterstock ผู้ให้บริการ Shutterstock แต่เพียงผู้เดียวในประเทศไทยอย่างเป็นทางการ เรามีประสบการณ์กว่า 20 ปีในธุรกิจลิขสิทธิ์ภาพ ช่วยให้คุณจัดการลิขสิทธิ์ได้อย่างมืออาชีพ มีภาพสดใหม่ พรีเมียม จากศิลปินทั่วโลกกว่า 400 ล้านรายการ พร้อมเครื่องมือ AI ที่ช่วยให้คุณค้นหารูปภาพได้อย่างสะดวก พร้อมนำเสนอโซลูชันที่ตอบโจทย์ความต้องการของลูกค้าแต่ละราย ให้คำแนะนำอย่างใกล้ชิด เพื่อให้ลูกค้าได้รับประโยชน์สูงสุดจากเทคโนโลยีและบริการที่ทันสมัย
ติดต่อเราได้ที่
โทร: 099-459-5244
Website: https://number24.co.th/
Inbox: https://bit.ly/3RtAnGn
LINE Official Account: https://bit.ly/3Rz00FU
Instagram: https://bit.ly/3qi0VOR
